Lời nói thể hiện nhân cách và sự tu dưỡng của mỗi con người. Những lời cay độc, ác ý không nên thốt ra, những chuyện thị phi cũng đừng để vướng bận tâm trí. Người biết giữ khẩu đức sẽ tạo dựng được mối quan hệ tốt đẹp, tránh điều tiếng thị phi, và từ đó gặp nhiều thuận lợi trong cuộc sống.
Nhìn chung, lời nói không chỉ đơn thuần là phương tiện giao tiếp, mà còn thể hiện trí tuệ, nhân cách và sự khôn ngoan của mỗi người. Người biết giữ gìn khẩu đức sẽ tránh được nhiều phiền phức, tạo dựng được những mối quan hệ bền vững và gặp nhiều thuận lợi trong cuộc sống.
Dưới đây là những điều cần tránh trong cách nói năng để rèn luyện phẩm hạnh và bảo vệ bản thân khỏi những tai họa không đáng có.
Kỵ lắm lời – Nói nhiều tất lỡ lời
Có câu “Bệnh từ miệng vào, họa từ miệng ra”, ý nhắc nhở rằng lời nói có thể mang đến rắc rối nếu không được kiểm soát. Người nói quá nhiều dễ vô tình để lộ bí mật, tạo cơ hội cho kẻ xấu lợi dụng, hoặc làm mất lòng người khác.
Trong sách “Mặc Tử”, có ghi lại một câu chuyện:
Học trò của Mặc Tử hỏi:
– Thưa thầy, nói nhiều có ích lợi gì không?
Mặc Tử đáp:
– Cóc và ếch kêu suốt ngày, kêu đến khô cả cổ mà chẳng ai thèm quan tâm. Nhưng một chú gà trống chỉ cần cất tiếng gáy đúng lúc bình minh, tất cả mọi người đều thức dậy. Vậy thì nói nhiều có ích gì? Chỉ khi nói đúng thời điểm, lời nói mới có giá trị.
Qua đó, chúng ta hiểu rằng, người khôn ngoan không phải là người nói nhiều, mà là người biết nói đúng lúc, đúng chỗ, đúng người.
Kỵ nói năng tùy tiện – Một lời thất tín, vạn sự khó lường
Nói năng tùy tiện là biểu hiện của sự thiếu suy xét và có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng. Người hay thay đổi lời nói, sáng nói thế này, chiều lại nói khác sẽ mất đi sự tin tưởng từ người khác.
Cổ nhân dạy: “Lời đã nói ra như bát nước đổ đi”. Một khi đã hứa hẹn điều gì, nhất định phải thực hiện, nếu không sẽ làm mất uy tín, thậm chí gây tổn hại đến danh dự và các mối quan hệ.
Hơn nữa, người hay buông lời tùy tiện dễ chiêu lấy oán trách, làm tổn thương người khác mà không hay biết. Vì vậy, trước khi nói bất cứ điều gì, hãy suy nghĩ thật kỹ và đảm bảo lời mình nói ra có trọng lượng, có trách nhiệm.
Kỵ nói lời ngông cuồng – Kiêu ngạo dẫn đến diệt vong
Người kiêu ngạo, thích khoe khoang thường không được lòng người và dễ chuốc lấy họa vào thân. Những lời nói thiếu suy nghĩ, mang tính thách thức hoặc khinh thường người khác không chỉ gây mất thiện cảm mà còn có thể dẫn đến tranh chấp, hiềm khích.
Người xưa có câu:
“Khiêm nhường thì người càng phục, ngạo mạn người tất ngờ vực”.
Kẻ ngông cuồng thường khiến người khác khó chịu, dễ bị ganh ghét, thậm chí bị người đời xa lánh. Vì vậy, hãy cẩn trọng trong từng lời nói, tránh thể hiện sự kiêu căng, tự mãn mà vô tình đẩy mình vào thế cô lập.
Kỵ nói thẳng một cách vô tư – Sự thật mất lòng
Sự thẳng thắn là đức tính tốt, nhưng nếu không khéo léo sẽ dễ gây tổn thương cho người khác. Lời nói quá trực diện có thể khiến người nghe cảm thấy bị xúc phạm, thậm chí tạo ra mâu thuẫn không đáng có.
Nguyên tắc quan trọng khi góp ý là: “Lời thẳng cần có nghệ thuật, lời lạnh lùng cần có sự ấm áp”.
Hãy cân nhắc cách diễn đạt để vừa giữ được sự chân thật, vừa giúp người khác dễ tiếp thu mà không cảm thấy bị xúc phạm.
Kỵ nói lời cạn tàu ráo máng – Hãy để lại một con đường lùi
Trong giao tiếp, không phải lúc nào cũng cần nói hết mọi chuyện. Người khôn ngoan luôn biết giữ lại một phần, không vạch trần quá mức, không dồn ép người khác đến đường cùng.
“Nói hết nước hết cái” có thể làm tổn thương lòng tự trọng của đối phương, tạo ra hiềm khích không cần thiết. Khi phê bình ai đó, hãy chừa lại cho họ một con đường lùi, để họ có cơ hội sửa sai mà không bị mất mặt.
Bên cạnh đó, khi biết một điều gì đó về người khác, hãy cân nhắc có nên nói ra hay không. Đôi khi, giữ lại một chút sẽ giúp bảo vệ chính bản thân mình khỏi những rắc rối không đáng có.
Kỵ tiết lộ bí mật – Giữ mồm giữ miệng, bảo toàn sự tín nhiệm
Một người không thể giữ được bí mật thì không bao giờ có được sự tin tưởng từ người khác. Trong công việc, giữ kín thông tin có thể quyết định sự thành bại; trong cuộc sống, biết cẩn trọng lời nói giúp bảo vệ các mối quan hệ và danh dự cá nhân.
Nguyên tắc quan trọng:
- Không tiết lộ chuyện riêng tư của người khác, dù đó là bạn bè thân thiết hay đồng nghiệp. Một lời nói vô ý có thể làm tổn hại đến danh dự và lòng tin.
- Không để lộ bí mật công việc, nhất là trong các vấn đề quan trọng của tổ chức. Một thông tin rò rỉ có thể dẫn đến thất bại, thậm chí gây thiệt hại lớn.
- Không khẳng định điều gì khi chưa rõ sự thật. Nếu bạn nói chắc chắn về một chuyện chưa được kiểm chứng, điều này có thể khiến bạn bị mất uy tín khi sự thật phơi bày.
👉 Bài học: Khi ai đó tâm sự với bạn một bí mật, họ đã đặt niềm tin vào bạn. Nếu bạn làm lộ bí mật đó, bạn không chỉ phản bội niềm tin mà còn có thể gây ra hậu quả khó lường.
Kỵ nói lời ác khẩu – Lời cay độc sắc hơn dao kiếm
Cổ nhân có câu: “Vết dao dễ lành, lời ác khó quên.” Những lời lẽ cay nghiệt có thể để lại vết thương sâu sắc trong lòng người khác, thậm chí kéo dài cả đời.
Những lời ác khẩu bao gồm:
- Lời lăng mạ, sỉ nhục: Làm tổn thương danh dự của người khác.
- Lời châm chọc, chế giễu: Khiến người nghe cảm thấy bị coi thường.
- Lời mắng mỏ thô tục: Chỉ thể hiện sự thiếu kiềm chế và làm mất giá trị bản thân.
👉 Bài học: Thay vì dùng lời nói để làm tổn thương người khác, hãy học cách góp ý một cách chân thành và có thiện chí.
Kỵ nói lời kiêu căng – Khiêm tốn mới được lòng người
Người kiêu căng thường tự cho mình là trung tâm, xem thường người khác và thích khoe khoang. Điều này không chỉ khiến họ mất đi sự tôn trọng từ những người xung quanh mà còn tạo ra khoảng cách trong giao tiếp.
Lão Tử từng nói:
“Tự khoe công lao, công lao bị giảm; tự cho mình giỏi, chẳng thể tiến xa.”
Những người quá đề cao bản thân thường dễ bị ngờ vực, xa lánh và không nhận được sự ủng hộ từ người khác.
👉 Bài học: Dù đạt được thành công đến đâu, cũng hãy khiêm tốn. Thành công thật sự không nằm ở lời nói mà ở hành động và sự công nhận từ người khác.
Kỵ nói lời gièm pha – Chớ gieo khẩu nghiệp, tránh tạo oan gia
Nói gièm pha là hành động bới móc, đâm thọc, nói xấu sau lưng nhằm làm hạ thấp người khác. Điều này không chỉ gây tổn thương danh dự mà còn có thể phá hủy các mối quan hệ và làm mất đi sự tin tưởng.
Vương Sung, một triết gia thời Đông Hán, từng nói:
“Lời gièm pha tổn hại điều tốt đẹp, như ruồi nhặng làm vấy bẩn sự trong trắng.”
Những người thích gièm pha thường là kẻ tiểu nhân, không có chính kiến, chỉ biết gây rối. Họ có thể được người khác lắng nghe trong chốc lát, nhưng về lâu dài sẽ bị xa lánh.
👉 Bài học: Nếu không thể nói lời tốt đẹp về người khác, tốt nhất là giữ im lặng.
Kỵ nói lời nóng giận – Lời trong lúc tức giận chính là con dao hai lưỡi
Khi nóng giận, con người thường mất kiểm soát và nói ra những lời cay nghiệt mà sau này có thể phải hối tiếc.
Có câu: “Lời nói lúc tức giận là những nhát dao sắc bén cắt vào lòng người khác.”
- Khi nóng giận, lời nói không được kiểm soát bởi lý trí, mà xuất phát từ cảm xúc tiêu cực.
- Những lời đó không chỉ làm tổn thương người nghe, mà còn khiến bản thân bị cô lập hoặc mất đi sự tôn trọng.
- Sau cơn giận, có thể bạn sẽ hối hận, nhưng lời đã nói ra không thể thu hồi lại.
👉 Giải pháp:
Thay vì bộc phát cảm xúc, hãy giữ im lặng, lùi lại một bước và tìm cách kiểm soát cơn giận. Một cách hiệu quả là viết ra những suy nghĩ của mình lên giấy, sau đó để sang hôm sau đọc lại. Nếu nhận thấy đó chỉ là những lời bốc đồng, hãy xé tờ giấy đi hoặc gấp thành máy bay, thả nó bay xa để giải tỏa cảm xúc.
Lời kết
Lời nói phản ánh nhân cách và trí tuệ của mỗi người. Một người biết giữ gìn lời ăn tiếng nói không chỉ tránh được tai họa mà còn tạo dựng được sự tín nhiệm và tôn trọng từ người khác.
Hãy luôn nhớ:
✅ Nói ít mà sâu sắc hơn là nói nhiều mà vô ích.
✅ Nói đúng lúc, đúng chỗ sẽ giúp bạn có được lòng tin và sự quý mến.
✅ Lời nói đẹp là chìa khóa mở ra những cánh cửa thành công.
Biết kiềm chế lời nói, biết chọn lọc điều gì nên nói và điều gì nên giữ kín, đó chính là biểu hiện của một con người có tu dưỡng.
